Norman Leto

---

Życiorys

Norman Leto, znany również jako Łukasz Banach, przyszedł na świat w 1980 roku. Jest artystą samoukiem, którego twórczość obejmuje malarstwo, film oraz nowe media. Już w dziewiątym roku życia, mianowicie w 1989, sięgnął po komputer Atari, aby spróbować swoich sił w cyfrowych rysunkach. W wieku czternastu lat, w 1994 roku, zaczął tworzyć swoje pierwsze filmy w technologii wideo, korzystając z komputera Commodore Amiga. Równolegle doskonalił swoje umiejętności w tradycyjnych technikach rysunkowych oraz animacji.

Dopiero w wieku dziewiętnastu lat, w 1999 roku, na parę lat przed przyjęciem pseudonimu „Norman Leto”, nawiązał przyjaźń ze Zdzisławem Beksińskim. Ta głównie korespondencyjna relacja umożliwiła mu zapoznanie się z podstawami warsztatu artystycznego. Warto zaznaczyć, że nigdy nie miał formalnej edukacji w zakresie sztuk plastycznych, a swoją edukację zakończył na liceum o profilu informatycznym, rezygnując ostatecznie z egzaminu maturalnego.

Prace Normana Leto zdobyły uznanie i znajdują się w prestiżowych kolekcjach, takich jak CSW Zamek Ujazdowski, Muzeum Narodowe w Krakowie, Galeria Arsenał w Białymstoku, Fundacja Sztuki Polskiej ING oraz Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie. Jego debiutancki, indywidualny pokaz odbył się w 2007 roku w Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie. Na wystawie zaprezentował sekwencje wideo oraz cyfrowe symulacje zachowań tłumu, które były oparte na zaawansowanych algorytmach sztucznej inteligencji. Ekspozycja nosiła tytuł „Negatywne aspekty nadmiernej wolności w wieku lat 26”.

W 2007 roku Leto został zaproszony do współpracy z reżyserem Krystianem Lupą, gdzie przygotował wideo, które było wyświetlane podczas teatralnego spektaklu „Factory Two”. To także był czas, gdy stworzył swoją pierwszą ważną pracę wideo w technologii 3D zatytułowaną „Buttes Monteaux I”, która została pokazana w krakowskiej Art Agendzie Nova. Interesująca wystawa przyciągnęła uwagę krytyków oraz publiczności.

W tym samym roku jego dzieła zaprezentowano podczas biennale młodej sztuki europejskiej Jeune Création Européenne w Paryżu. Kuratorzy Stach Szabłowski i Marcin Krasny, związani z Centrum Sztuki Współczesnej w Warszawie, zaprosili Leto do wzięcia udziału w wystawie pt. „Establishment”, gdzie jego prace wideo i 3D znalazły się w towarzystwie dzieł innych młodych artystów, w tym Wojciecha Bąkowskiego oraz Anny Molskiej. Wystawa otworzyła swoje podwoje w czerwcu 2008 roku. Praca „Buttes Monteaux I” stała się częścią kolekcji CSW.

Również w 2008 roku artysta zaprezentował swoje prace podczas grupowej wystawy „Perfect Summer” w nowojorskiej vertexlist gallery, ukazującej sztukę nowych mediów. Przygotował tam swojego rodzaju cyfrową interpretację autentycznej przestrzeni wystawowej galerii. W tym samym roku Leto rozpoczął prace nad książką „Sailor”, osobliwą, częściowo autobiograficzną powieścią ukazującą ewolucyjny rozwój nowych mediów i technologii w sztuce, włączając w to również video gry. Fragmenty tej książki publikowano w wybranych magazynach sztuki oraz na stronie internetowej artysty.

Na przełomie 2008 i 2009 roku Leto zajął 4. miejsce w rankingu „Kompas Młodej Sztuki 2008” organizowanym przez Rzeczpospolitą. W styczniu 2009 roku jego prace zaprezentowano na wystawie „Aesthetics of Violence” w Museum of Art w Hajfie, Izrael. Do 25 maja 2009 roku można było zobaczyć zbiorową wystawę „Serce to samotny myśliwy” w Gare Saint-Sauveur w Lille we Francji, zorganizowaną razem z CSW w Warszawie. W czerwcu 2009 roku w Muzeum Narodowym w Krakowie miał miejsce pokaz instalacji wideo pt. „Buttes Monteaux III”.

Przełom 2009 i 2010 roku artysta poświęcił na dokończenie powieści oraz stworzenie częściowo autobiograficznego filmu „SAILOR”, będącego luźną adaptacją jego książki. Premiera filmu miała miejsce na 10. międzynarodowym festiwalu Era Nowe Horyzonty, gdzie został określony przez brytyjski tygodnik Tribune jako „najlepszy i najbardziej zaskakujący niezależny debiut festiwalu”. Na przełomie lat 2010 i 2011 Leto zajmował już 2. miejsce w rankingu młodych artystów „Kompas Młodej Sztuki 2010”, co figuralnie podkreślało jego rozwój na polskiej scenie artystycznej.

W jego obrazach oraz filmach można dostrzec zarówno ekspresjonistyczne, jak i figuratywne cechy, będące odzwierciedleniem motywów społecznych oraz często autobiograficznych wątków. Leto chętnie sięga po symulacje komputerowe mające na celu ukazanie zjawisk takich jak zachowanie tłumu czy symulacje fizyczne.

W 2012 roku, równolegle do tworzenia nowych serii prac malarskich, Leto zabrał się za realizację swojego drugiego pełnometrażowego filmu. W skrócie, „Photon” szczegółowo doskonale ukazuje fenomen życia od początków znanej dla nas historii, przy czym narratorem oraz naukowcem opowiadającym tę historię jest Andrzej Chyra. Europejska premiera filmu miała miejsce w Kopenhadze na festiwalu CPH:DOX* w 2017 roku, zaś jego północnoamerykańska premiera odbyła się na jednym z najważniejszych festiwali dokumentalnych – HotDocs w Toronto (2017). W Polsce film zadebiutował w sierpniu tego samego roku podczas siedemnastej edycji festiwalu T-Mobile Nowe Horyzonty, gdzie znalazł się w konkursie głównym.

W styczniu 2017 roku artysta, tworząc nową serię autobiograficznych obrazów, rozpoczął kolejny projekt filmowy, o roboczej nazwie „Pilot 9/11”. Film ten podejmuje temat wydarzeń z dnia 11 września 2001 roku, przedstawiając je z perspektywy amerykańskich pilotów przechwytujących. W czerwcu 2017 roku Norman Leto wystąpił także w wideoklipie „I Promise” grupy Radiohead.

Wybrane wystawy zbiorowe

Oto lista wybranych wystaw zbiorowych autorstwa Normana Leto, które miały miejsce w 2007 roku oraz w latach późniejszych:

• 2009 – Zbiory. Międzynarodowa Kolekcja Centrum Sztuki Współczesnej, Warszawa; kurator Wojciech Krukowski,
• 2009 – Streets & Other Interiors, lokal_30 na ZOO Art Fairs, Londyn; kurator Agnieszka Rayzacher,
• 2009 – We Would Like You To Know That We Are Not Them, lokal_30 na Royal Scottish Academy, Edynburg, Szkocja; kuratorzy Agnieszka Rayzacher, Zuzanna Janin (lokal_30),
• 2009 – Serce to samotny myśliwy, Lille, Francja; kurator Stach Szabłowski,
• 2009 – Power Games, Haifa Museum of Art, Haifa, Izrael; kurator Tami Katz,
• 2008 – Establishment, wystawa zbiorowa, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa; kurator Stach Szabłowski,
• 2008 – Perfect Summer, New Media Artists, gallery vertexlist, Nowy Jork, USA,
• 2007 – Biennale młodej sztuki europejskiej jeune création européene, Paryż, Francja.

Wybrane wystawy i pokazy indywidualne

W ciągu swojej kariery artystycznej, Norman Leto zyskał uznanie dzięki wielu prestiżowym wystawom oraz pokazom indywidualnym. Oto niektóre z nich:

• 2017 – CPH:DOX*, Kopenhaga, Dania (premiera światowa i europejska),
• 2017 – HotDocs, Toronto, Kanada (premiera północno-amerykańska),
• 2017 – T-Mobile Nowe Horyzonty, Wrocław, Polska (premiera polska),
• 2017 – Open City IFF, Londyn, Wielka Brytania,
• 2017 – Gdynia IFF, Gdynia, Polska,
• 2017 – Sydney Antenna IFF, Sydney, Australia,
• 2013 – Kujon, Galeria Kolonie, Warszawa,
• 2010 – „SAILOR”, premiera filmu, 10. międzynarodowy festiwal filmowy Era Nowe Horyzonty,
• 2009 – Buttes Monteaux 3, Muzeum Narodowe w Krakowie, Kraków,
• 2008 – Sprzedam połowę bliźniaka; Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu, górna przestrzeń, kurator M. Lasota,
• 2007 – Buttes Monteaux 1, art agenda nova, Kraków,
• 2007 – Negatywne aspekty nadmiernej wolności w wieku lat 26, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa.

Wybrane publikacje

Norman Leto to autor, którego publikacje są istotnym wkładem w polski rynek kulturalny. Poniżej przedstawiamy zestawienie wybranych dzieł, które świadczą o jego różnorodności i aktywności twórczej.

• 2009 – Norman Leto; Jakub Banasiak; Exklusiv #74; marzec 2009; s. 36–37,
• 2008 – Dziesiątka najwyżej ocenionych; Kama Zborowska, Piotr Cegłowski; Rzeczpospolita nr 300, s. D4-5,
• 2008 – Każdy mistrz najpierw dobrze się zapowiadał; Rzeczpospolita nr 295, 2008 s. D2-6,
• 2008 – Establishment; Książka z okazji wystawy Establishment,
• 2008 – Norman Leto: Warto puścić kierownicę, Stach Szabłowski; Kultura magazine,
• 2008 – Trzy razy z Normanem; Ewa Wojtowicz; Exklusiv #49 2008; s. 46–49,
• 2008 – Norman Leto: Odklejenie; Karolina Żaba; artPapier (97) 2008,
• 2008 – 6657 km/h; Norman Leto rozmawia z Rolandem Noelem – wywiady nieautoryzowane; normanleto.com; sierpień 2008,
• 2008 – Norman Leto jako Chuck Yeager: “Nie chce mi się dłużej czekać”, Bogna Swiątkowska, Notes magazine (43) 2008; s. 74–85.

Filmografia

Norman Leto to artysta o ogromnym dorobku filmowym. Jego filmy stanowią głęboko refleksyjne spojrzenie na otaczający nas świat poprzez unikalne wizualne interpretacje. Jednym z najbardziej znanych dzieł Leto jest „Photon” z 2017 roku, trwający 107 minut, który można odnaleźć zarówno na IMDb, jak i na Filmweb.

Twórczość Leto sięga lat wcześniejszych i obejmuje szeroki wachlarz produkcji. W 2010 roku artysta zrealizował film pełnometrażowy „SAILOR”, dostępny na nośnikach DVD i BLU-RAY, który trwa około 101 minut. Poprzedniego roku stworzył „Buttes Monteaux III”, 25-minutowy film dostępny również na DVD i BLU-RAY.

Leto w latach 2008-2009 pracował nad dokumentem „Krystian Lupa: Fabryka”, który trwa około 120 minut, używając kolorowego formatu DV. Projekt ten powstawał w trakcie realizacji przez te lata.

W 2007 roku zrealizował „Buttes Monteaux I”, którego czas trwania to około 10 minut, i był dostępny na DVD. Rok wcześniej, w 2006, Leto zaprezentował kilka wyjątkowych krótkich metraży. „Projekt Poduszki powietrznej dla ukochanej osoby” (tytuł angielski: „Airbag for my love”) oraz „Portrety” to filmy trwające około 5 minut, utrzymane w czarno-białej tonacji i stworzone z użyciem symulacji fizycznej w formacie DV.

Kolejnym dziełem z 2006 roku jest „Resistenza”, film kolorowy o czasie trwania około 50 minut, wykonany w formacie DV. W tym samym roku powstał również „Kochanek Szkoły 1994” (angielski tytuł: „School Lover 94”), trwający około 5 minut, w kolorze, zrealizowany w formacie DV.

Wracając do roku 2005, możemy znaleźć produkcję „Media Documentary”, trwającą około 20 minut, w kolorze i formacie DV. Kolejnym interesującym projektem jest „Umieraj, młody geniuszu” (tytuł angielski: „Young genius”), 1-minutowy film czarno-biały w formacie DV, z muzyką skomponowaną przez Normana Leto.

W 2003 roku artysta przedstawił film „Tyle w Tobie Chemii” (angielski tytuł: „You Are so drugfilled”), który trwa około 15 minut i został wykonany w czarno-białej estetyce, również w formacie DV.

Wybrane nagrody

Lista nagród przyznanych Normanowi Leto świadczy o jego wybitnych osiągnięciach w dziedzinie sztuki filmowej. Oto podsumowanie jego wyróżnień:

• 2019: Nagroda im. Andrzeja Munka – wyróżnienie za Photon,
• 2018: Paszport Polityki za rok 2017 w kategorii sztuki wizualne za Photon,
• 2018: Grand Prix Koszalińskiego Festiwalu Debiutów Filmowych „Młodzi i Film” za Photon,
• 2017: Nagroda Publiczności Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Nowe Horyzonty we Wrocławiu za Photon,
• 2017: Nagroda konkursu „Inne spojrzenie” na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni za Photon.

---

Oceń: Norman Leto

---