Władysław Kiernik

---

Życiorys

Wczesne lata

Władysław Kiernik przyszedł na świat jako syn Franciszka i Henryki z domu Kohler. Po pomyślnym ukończeniu gimnazjum w Bochni w 1897 roku, związał się z tajną organizacją niepodległościową „Przebudzenie” podczas swojej edukacji. Po zakończeniu nauki w Bochni, udał się do Krakowa, gdzie w 1903 roku uzyskał tytuł doktora prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po odbyciu praktyki adwokackiej, Władysław Kiernik otworzył swoją kancelarię w Bochni. W trakcie studiów aktywnie uczestniczył w pracach Bratniej Pomocy Czytelni Akademickich związanej z Uniwersytetem Jagiellońskim.

W 1903 roku związał się z Polskim Stronnictwem Ludowym, działaniem w tym ruchu pozostał wierny aż do końca swojego życia. Uczestniczył w działaniach mających na celu wprowadzenie powszechnego prawa wyborczego w Galicji, wtedy będącej pod zaborem austriackim, a także w kampaniach wyborczych do austriackiej Rady Państwa oraz Sejmu Krajowego we Lwowie. Angażował się w prace Zarządu Głównego Towarzystwa Szkoły Ludowej oraz Radzie Naczelnej Związku Kółek Rolniczych.

Kiernik, jako bliski współpracownik Wincentego Witosa, stał się jednym z liderów nowo powstałej partii politycznej PSL „Piast”, która powstała na przełomie lat 1913 i 1914 w wyniku rozłamu w Polskim Stronnictwie Ludowym.

Wielka Wojna

W obliczu I wojny światowej, Kiernik silnie angażował się w działania na rzecz niepodległości. W 1914 roku zorganizował powiatowy Komitet Narodowy, a także pełnił funkcję komisarza wojskowego Legionów Polskich na terenie powiatu bocheńskiego. W 1918 roku, pełniąc rolę komisarza Polskiej Komisji Likwidacyjnej powiatu bocheńskiego, brał udział w likwidacji austriackich władz zaborczych, promując tym samym rozwój autonomii.

II Rzeczpospolita

Po odzyskaniu niepodległości, Kiernik intensyfikował swoją działalność polityczną. 15 sierpnia 1920 roku zaangażował się w referowanie ustawy dotyczącej reformy rolnej, a także był członkiem Rady Obrony Państwa. Jego aktywność w 1920 roku obejmowała udział w polskich delegacjach na rokowania pokojowe w Mińsku oraz Rydze, gdzie 12 października podpisał umowę o warunkach wstępnych pokoju z bolszewikami. W latach 1921–1922 pełnił funkcję prezesa Głównego Urzędu Ziemskiego, a później organizował Państwowy Bank Rolny.

Pod jego kierownictwem Główna Komisja Ziemska zajmowała się przymusowym wykupem prywatnych majątków ziemskich oraz przygotowaniem projektów ustaw dotyczących komasacji gruntów. W wyniku pojawiających się zarzutów związanych z aferą Dojlid, Kiernik zrezygnował ze swojego stanowiska, ale Sąd sejmowy później uznał te zarzuty za oparte na fałszywych informacjach. Działał także jako poseł na Sejm Ustawodawczy oraz I, II i III kadencji sejmu. Równocześnie w ramach PSL „Piast” pełnił wiele odpowiedzialnych funkcji i był współtwórcą kluczowych dokumentów programowych stronnictwa, w tym zasiadał w Radzie Naczelnej partii oraz Zarządzie Głównym do 1931 roku.

Minister spraw wewnętrznych

28 maja 1923 roku Władysław Kiernik objął stanowisko ministra spraw wewnętrznych w rządzie Wincentego Witosa. W swojej pracy dążył do ujednolicenia administracji rządowej, przybliżając projekt pakietu ustaw mających na celu reorganizację administracji w duchu zespolenia oraz modyfikacji samorządu terytorialnego, zwłaszcza w kontekście spraw finansowo-gospodarczych.

W trakcie jego kadencji wprowadzono nowy statut Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, a skierowano uwagę na kwestie związane z bezpieczeństwem wewnętrznym państwa. W związku z brakiem kompromisu między pracodawcami a pracownikami, związki zawodowe ogłosiły strajk, co zostało wykorzystane przez komunistów do podjęcia działań zmierzających do destabilizacji.

Podczas likwidowania zajść przez policję miały miejsce ofiary śmiertelne. Kiernik starał się zapewnić, aby organa bezpieczeństwa prowadziły odpowiednie śledztwa dotyczące zamachów bombowych oraz informował o działającej organizacji szpiegowsko-dywersyjnej kierowanej przez komunistów, której celem były dalsze ataki. 4 lipca 1923 roku rząd przyjął uchwałę dotycząca negatywnych skutków tych działań. W wyniku konfliktów miały miejsce masowe aresztowania wśród komunistów, szczególnie po wybuchu w Cytadeli Warszawskiej.

W odpowiedzi na przewidziane zakłócenia, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych opracowało instrukcję na wypadek problemów z administracją, komunikacją oraz transportem. W związku z sytuacją, PPS ogłosiła strajk powszechny z datą rozpoczęcia 5 listopada. Rząd, bazując na wnioskach złożonych przez szefa MSW, wprowadził stan wyjątkowy w Warszawie, Krakowie, Katowicach, Kielcach oraz Łodzi. Niestety, pomimo tego, strajki wybuchły, a najcięższe zamieszki miały miejsce w Krakowie, gdzie 6 listopada 1923 roku zginęło 18 cywilów i 14 ułanów.

Te wydarzenia stały się przyczyną zawarcia kompromisu między rządem a PPS, który odwołał kilka osób z zajmowanych funkcji oraz zakończył strajk. Incydenty krakowskie zaszkodziły pozycji rządu Witosa, co ostatecznie doprowadziło do jego upadku 15 grudnia 1923 roku.

Minister rolnictwa i dóbr państwowych

20 listopada 1925 roku Kiernik został mianowany ministrem rolnictwa w rządzie Aleksandra Skrzyńskiego. Jego zadania obejmowały realizację reformy rolnej, organizację dogodnych warunków kredytowych dla rolników, konwersję pożyczek krótkoterminowych, zwiększenie opłacalności dla sektora rolniczego oraz wprowadzanie preferencyjnych zasad dotyczących handlu i eksportu towarów rolnych. Minister Kiernik zorganizował również pierwszą Państwową Radę Rolniczą oraz zwiększył w budżecie środki przeznaczone na meliorację gruntów i hodowlę.

Wspierał działania zmierzające do parcelacji majątków prywatnych oraz komasacji gruntów, a także angażował się w powołanie samorządów rolnych. Wprowadził nowy statut dla resortu rolnictwa. Choć rząd Skrzyńskiego upadł, Kiernik pozostał na swoim stanowisku w kolejnym rządzie Witosa, lecz przestał pełnić funkcję ministra 15 maja 1926 roku.

Dalsze lata

Po zamachu majowym stał się jednym z głównych przeciwników rządów sanacji. Od 1927 roku pracował jako adwokat w Warszawie, a także był współtwórcą Centrolewu i aktywnie w nim uczestniczył. Zorganizował krakowski Kongres Obrony Prawa i Wolności Ludu, który odbył się 29 czerwca 1930 roku. Niestety, zdecydowane działania Józefa Piłsudskiego doprowadziły do klęski Centrolewu, co ostatecznie spowodowało rozpad organizacji.

W nocy z 9 na 10 września 1930 roku, razem z innymi przywódcami Centrolewu, kiernik został aresztowany i osadzony w twierdzy brzeskiej, gdzie przebywał do 24 listopada 1930 roku. Pomiędzy 26 października 1931 a 13 stycznia 1932 Kiernik stanął przed sądem w Warszawie w tzw. procesie brzeskim. Oskarżony o spiskowanie ze współtowarzyszami do zamachu, który mógłby prowadzić do usunięcia rządu, został skazany na 2,5 roku pozbawienia wolności. W 1933 roku potajemnie uciekł z kraju do Czechosłowacji z Wincentym Witosem, unikając wykonania wyroku. Będąc na emigracji, był członkiem Rady Naczelnej i wiceprezesem Naczelnego Komitetu Wykonawczego Stronnictwa Ludowego. Po inwazji hitlerowskich Niemiec na Czechosłowację w marcu 1939 roku powrócił do kraju, a przez kilka miesięcy był przetrzymywany w więzieniu w Siedlcach, aby następnie zostać warunkowo zwolnionym.

II wojna światowa

W dniu 31 października 1939 roku prezydent RP Władysław Raczkiewicz przywrócił mu wszystkie prawa obywatelskie oraz godności honorowe. W czasie okupacji Kiernik angażował się w działalność Stronnictwa Ludowego „Roch”, jednak w lipcu 1940 roku został aresztowany przez Gestapo, spędzając pół roku w krakowskim więzieniu, od lipca 1940 do stycznia 1941. Po zwolnieniu, był stale inwigilowany przez Gestapo do końca wojny.

Polska Rzeczpospolita Ludowa

Po wojnie Kiernik zajął się działalnością w Polskim Stronnictwie Ludowym, gdzie pełnił funkcje: wiceprezesa Naczelnego Komitetu Wykonawczego w latach 1945-1946 oraz prezesa Rady Naczelnej od 1946 do 1948 roku. Z ramienia ludowców brał udział w konferencji moskiewskiej, która doprowadziła do utworzenia Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej, powołanego 28 czerwca 1945 roku, w którym Kiernik pełnił obowiązki ministra administracji publicznej. Dnia 29 grudnia 1945 roku został posłem do Krajowej Rady Narodowej.

Był zdecydowanym przeciwnikiem polityki Stanisława Mikołajczyka oraz intensywnie krytykował jego decyzje, zwłaszcza po odmowie współpracy odrodzonego PSL w tzw. Bloku Stronnictw Demokratycznych. Po wyjeździe Mikołajczyka z Polski w październiku 1947 roku, Kiernik wzmocnił swoją pozycję w Polskim Stronnictwie Ludowym, stając się rzecznikiem współpracy PSL z partią komunistyczną. W latach 1947-1952 był posłem na Sejm Ustawodawczy, a ponadto dwa razy uczestniczył w polskiej delegacji na sesjach Organizacji Narodów Zjednoczonych: w Londynie w 1946 roku i w Nowym Jorku w 1956 roku. W latach 1956-1966 pełnił funkcję wiceprezesa Towarzystwa Łączności z Polonią Zagraniczną „Polonia”. Mimo upływu lat, w wieku 86 lat, pozostawał członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, pełniąc jednocześnie rolę wiceprezesa Głównej Komisji Rewizyjnej.

Zmarł 23 sierpnia 1971 roku w Warszawie. Uroczystości pogrzebowe odbyły się w domu pogrzebowym na Powązkach w Warszawie, skąd jego ciało zostało przewiezione do rodzinnej Bochni, gdzie znalazł miejsce swojego spoczynku.

Życie prywatne

W 1903 roku Władysław Kiernik poślubił Marię Maiss, z którą stworzył szczęśliwą rodzinę. Para doczekała się dwóch synów, Stanisława i Zygmunta, oraz córki, Wandy, co świadczy o ich bliskich więziach rodzinnych. Ważnym aspektem jej życia prywatnego jest fakt, że Władysław był bratem Eugeniusza Kiernika, uznanego zoologa i paleontologa, którego życiorys można poznać szczegółowo pod tym linkiem: Eugeniusza Kiernika.

Okresy pełnienia urzędu ministra

Minister Spraw Wewnętrznych

Władysław Kiernik pełnił funkcję ministra spraw wewnętrznych w ważnym okresie, od 28 maja do 15 grudnia 1923 roku. Jego kadencja obejmowała również czas, gdy był pełniącym obowiązki ministra w dniach od 15 do 19 grudnia 1923 roku, co podkreśla jego znaczącą rolę w tym ministerstwie.

Minister Rolnictwa i Dóbr Państwowych

Po zakończeniu swojej misji w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, Kiernik objął stanowisko ministra rolnictwa i dóbr państwowych. Pełnił tę funkcję od 20 listopada 1925 roku do 5 maja 1926 roku. Dodatkowo był pełniącym obowiązki w dniach od 5 do 10 maja 1926 roku oraz od 10 do 15 maja 1926 roku, co świadczy o jego zaangażowaniu w sprawy agrarne oraz zarządzanie majątkiem państwowym.

Ordery i odznaczenia

Wśród wyróżnień, które otrzymał Władysław Kiernik, znajdują się znaczące odznaczenia, świadczące o jego zasługach i wkładzie w rozwój kraju.

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski,
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 r.,
• Order Korony Rumuńskiej 1 klasy.

Upamiętnienie

W przeszłości, jego nazwisko było dobrze znane i pojawiało się na jednej z ulic w Bochni. Do roku 2017 ulica ta nosiła imię Władysława Kiernika, jednak decyzje administracyjne wojewody małopolskiego doprowadziły do jej zmiany.

W 2018 roku, na wniosek Urzędu Miasta Bochni, Wojewódzki Sąd Administracyjny podważył zarządzenie dotyczące zmiany nazwy, przywracając pierwotną nazwę ulicy. Decyzja ta, wydana przez sąd, ukazała istotność lokalnej pamięci o Kierniku i jego dziedzictwie.

Następnie, Naczelny Sąd Administracyjny w dniu 11 czerwca 2019 roku uchylił wcześniejszy wyrok, który został zaskarżony przez Wojewodę Małopolskiego, oddalając skargę Gminy. Orzeczenie to, będące końcowym rozstrzygnięciem, sprawiło, że ulica Władysława Kiernika została przemianowana na ulicę Jana Achacego Kmity.

Dodatkowo, Władysław Kiernik cieszył się uznaniem w wielu miejscach; był honorowym obywatelem Makowa Podhalańskiego, Niepołomic oraz Uścia Solnego, co świadczy o jego znaczeniu w lokalnych społecznościach.

---

Oceń: Władysław Kiernik

---