Willa pod Kozłem, która zyskała powszechną nazwę "koci zamek", została wzniesiona w 1895 roku na zlecenie lekarza Mieczysława Dembowskiego. Jej wyjątkowy projekt opracował wybitny architekt Teodor Talowski. Współczesna jak na swoje czasy, willa jest przykładem wysublimowanej architektury historyzującej oraz eklektycznej, co czyni ją jednym z najpiękniejszych obiektów w Bochni. W 1989 roku została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego, co dodatkowo podkreśla jej wartość kulturową.
Pierwotnie willa była parterowym budynkiem o zwartej bryle, częściowo podpiwniczonym. W 1930 roku dokonano istotnych zmian, adaptując parter na drukarnię oraz nadbudowując kondygnację mieszkalną, przy jednoczesnym zachowaniu pierwotnej formy frontowej. Główny korpus budynku podwyższono o 3,5 m i pokryto oryginalnym dachem, co umożliwiło utrzymanie charakterystycznych elementów architektonicznych.
Willa, zbudowana z cegły i kamienia, ma rzut oparty na literze "L". Główne wejście, umieszczone od strony północno-zachodniej, prowadzi przez aneks ze schodami zewnętrznymi pod podcieniem, zwieńczonym malowniczym szczytem z herbem Jelita oraz głową kozła. Jest to nawiązanie do herbu rodziny Dembowskich, która wówczas była właścicielem willi. Większość detali kamiennych wykonano w znanym zakładzie Wojciecha Samka, natomiast witraże powstały w krakowskim Zakładzie Witraży Żeleńskich, co wprowadza dodatkowy artystyczny akcent do całego budynku.
Willa stanowi doskonały przykład polskiej architektury przełomu XIX i XX wieku, łącząc elementy historystyczne z wpływami modernistycznymi oraz secesyjnymi. To jedno z najbardziej znaczących dzieł Teodora Talowskiego, które wyraża jego najlepszy okres twórczości. Obiekt owocuje stylem romańskim wzbogaconym o neobarokowe detale, a sama jej elewacja jest klasycznym przykładem secesji.
Od 1928 roku w willi znajdowała się drukarnia Secesja, będąca istotnym punktem na mapie kulturalnej Bochni. W 1949 roku, po przejęciu przez państwo, obiekt stał się siedzibą terenowego oddziału krakowskiej Drukarni Narodowej, który funkcjonował aż do 1989 roku. Obecnie parter willi jest wynajmowany przez Archiwum Narodowe w Krakowie - Oddział w Bochni, co zapewnia dalsze użytkowanie tej cennej przestrzeni.
Przypisy
- Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r., s. 2 [dostęp 23.12.2017 r.]
Pozostałe obiekty w kategorii "Inne obiekty":
Planty Salinarne | Kopalnia soli Bochnia | Wójtostwo (Bochnia) | Contimax | Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni | Muzeum Motyli w BochniOceń: Willa Koci Zamek w Bochni